Fukuzawa Yukichi, nhà tư tưởng có ảnh hưởng sâu rộng nhất đối với xã hội Nhật Bản cận đại, được ngời Nhật tôn vinh là "Voltaire của Nhật Bản". Hình của ông được in trên đồng tiền có mệnh giá cao nhất ở Nhật, tờ mười nghìn yên. Trong cuộc đời ông đã viết rất nhiều sách, nhưng có lẽ cuốn "Khuyến học" là một trong những cuốn có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong thời kỳ chuyển đổi của Nhật Bản.
"Khuyến học" được viết trong thời gian 1872-1876 là thời kỳ Minh Trị, tuy đã có nhiều sự thay đổi so với thời kỳ trước đó, nhưng những hướng đi vẫn còn chưa rõ ràng, nhân dân vẫn mang nặng tư tưởng cũ, coi đất nước như cái nhà trọ...mà thôi. Trăn trở với ý niệm "quốc dân Nhật", tác giả đã có hàng loạt những bài diễn thuyết, tranh luận, tổng hợp để rồi đúc kết thành sách và truyền đạt sâu rộng hơn về những góc nhìn mới lạ từ con người tới chính phủ trong thời kỳ đổi mới.
Cuốn sách được viết cách đây khoảng 150
năm, nhưng tôi đọc lại có chút liên tưởng tới thời điểm hiện tại của Việt Nam,
sự phát triển, sự du nhập văn hóa phương tây, sự cải tiến về cách thức học tập,
thực hành. Nhật Bản ngày nay đã khác rất nhiều, đã trở thành một trong những cường
quốc phát triển mạnh mẽ nhưng cũng giữ được rất nhiều những nét riêng về văn
hóa dân tộc mà khi "ngoại khách" du nhập đều sẽ phải học hỏi và chấp
nhận. Ở Việt Nam cũng thế, trong quá trình phát triển và hội nhập này, nếu
không chú trọng điều chỉnh trong cách học hỏi, tiếp cận, rất có thể chúng ta sẽ
làm loãng đi cái đặc sắc văn hóa của dân tộc mình như tác giả có nhắc tới.
Tác giả cho rằng đất nước muốn phát
triển không thể chỉ dựa vào chính phủ, mà phải là dựa vào toàn dân, sự phát triển
chung của mỗi cá nhân sẽ làm mạnh thêm chính phủ. Vậy nên, đối với mỗi cá nhân,
ngoài trách nhiệm là một công dân, ta phải nghĩ tới trách nhiệm quốc dân nữa.
Điều này là muốn nhắc nhở từ cả 2 phía, cả chính phủ và nhân dân. Hai yếu tố
này là sự cộng hưởng cùng phát triển, không phải là ở phía nào ban ơn hay phải
chịu ơn phía nào cả, nên đối với người làm quan chức nhà nước, không thể cậy
mình nắm giữ chức vụ mà lộng hành, cậy lực để tác động tới nhân dân, phải biết
là nhân dân đang ủy quyền và góp sức nuôi dưỡng mình; nhân dân cũng không phải
vì chức vụ giải quyết của cán bộ mà khiếp sợ, khúm lúm, hay có những hành động
không phải.
Trong cuốn sách, tác giả đưa ra rất
nhiều những ví dụ và những tình huống thực tiễn, mà nhìn vào đó có thể bạn sẽ cảm
thấy có đôi chút hổ thẹn vì những gì bản thân đã và đang làm hiện tại tưởng chừng
đã to lớn lắm, nhưng thực ra lại chưa đủ thấm vào đâu để tự hào hay kiêu ngạo.
"Khuyến học" không đơn thuần
là khuyến khích, cổ vũ việc học; học từ mọi người, mọi phương tiện, mọi nơi, và
trên hết phải là tinh thần tự hỏi học của bản thân. Mà sâu rộng hơn việc hoàn
thiện cá nhân này, trong cuốn sách tác giả đã nói về tình hình chung của đất nước
trong quá trình chuyển đổi để từ đó Nhật Bản được phát triển như ngày nay (dù
điều kiện địa hình, thời tiết của họ là một trong những bất lợi lớn trong quá
trình phát triển). Ứng dụng nhiều hơn về tình hình của Việt Nam, với nhiều
phong trào Tây hóa nở rộ, người dân ta cũng cần biết phát triển cái tôi cá nhân
cũng như tinh thần quốc dân Việt để có thể đưa nước ta ngày một phát triển hơn.
Trong quá trình phát triển tính tự học
của bản thân, tôi cảm thấy đây thực sự là một cuốn sách hay và không hề khó đọc
(tuy nhiên để tiếp thu và ứng dụng được một cách đầy đủ là điều không đơn giản).
Vậy nên, nếu bạn quan tâm về vấn đề tự học hay đơn giản là muốn biết hơn về
tinh thần đọc lập tự cường của người Nhật Bản được thay đổi như nào trong quá
trình chuyển đổi từ xã hội phong kiến thành phát triển như này nay, hãy mua
sách để trải nhiệm và ủng hộ tác giả cũng như nhà xuất bản nhé!
0 Nhận xét